ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Με το βλέμμα στο περιβάλλον

Ένα πλήρη και συνεκτικό οδικό χάρτη για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία και την ταυτόχρονη επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας προτείνει στα κράτη - μέλη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η πρότασή της προβλέπει αύξηση του στόχου ενεργειακής απόδοσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από 9% σε 13% για το 2030 και για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην ΕΕ από 40% σε 45%.

Οι προτάσεις της Επιτροπής

Η Επιτροπή προτείνει στα κράτη - μέλη να επιταχυνθούν οι διαδικασίες αδειοδότησης για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και συναφείς υποδομές, όπως τα δίκτυα. Συστήνει την υποχρεωτική εγκατάσταση φωτοβολταϊκών μονάδων παραγωγής ενέργειας στις στέγες όλων των εμπορικών ή δημοσίων κτιρίων έως το 2025 και για νέες κατοικίες έως το 2029, κάτι που από μόνο του αποτελεί τεράστια ευκαιρία για χώρες όπως η Κύπρος, ενώ συνεπάγεται και σημαντική χρηματοδότηση.

Απώτερος στόχος είναι η εγκατάσταση 320 GW νέας ηλιακής φωτοβολταϊκής ισχύος έως το 2025, πάνω από το διπλάσιο σε σύγκριση με το σημερινό επίπεδο, και σχεδόν 600 GW έως το 2030. Οι χώρες με μεγάλη ηλιοφάνεια, όπως η Κύπρος, θα βρεθούν στην αιχμή του δόρατος αυτής της προσπάθειας και η ευκαιρία αυτή δεν πρέπει να χαθεί.

Επιπλέον, καθώς οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των 27 κρατών - μελών της ΕΕ έδωσαν στην Επιτροπή ήδη την πολιτική εντολή για δημιουργία μιας πλατφόρμας για την κοινή αγορά φυσικού αερίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και υδρογόνου, ως μέρος του σχεδίου REPowerEU, η Κομισιόν προτείνει τώρα κοινό μηχανισμό προμηθειών.

Για το σύνολο του σχεδίου, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ανάπτυξη του υδρογόνου ως καθαρού καυσίμου και τεράστιες επενδύσεις σε μείωση κατανάλωσης κτιρίων, θα κινητοποιηθούν κοντά στα 300 δισ. ευρώ. Περίπου 72 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 225 δισ. ευρώ σε δάνεια, εκ των οποίων έως και 10 δισεκατομμύρια ευρώ στο να κλείσουν τα κενά παροχής φυσικού αερίου και LNG, έτσι ώστε κανένα κράτος - μέλος να μην μείνει στο εκτός, αλλά και έως 2 δισεκατομμύρια ευρώ για υποδομές πετρελαίου ενόψει της διακοπής της εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου. Όλη η υπόλοιπη χρηματοδότηση θα διατεθεί για την επιτάχυνση και την κλιμάκωση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια.

Επενδύσεις και εξοικονόμηση

Η ανάλυση της Επιτροπής δείχνει ότι το REPowerEU συνεπάγεται πρόσθετες επενδύσεις ύψους 210 δισεκατομμυρίων ευρώ από τώρα έως το 2027, επιπλέον των απαιτούμενων για την υλοποίηση των στόχων του Fit for 55. Έτσι όμως η ΕΕ θα εξοικονομήσει 80 δισ. ευρώ σε δαπάνες εισαγωγής φυσικού αερίου, 12 δισ. ευρώ από εισαγωγή πετρελαίου και 1.7 δισ. ευρώ από εισαγωγή άνθρακα ετησίως έως το 2030.

Το REPowerEU εντοπίζει επιπλέον ανάγκες για επενδύσεις υποδομής φυσικού αερίου πέραν των 20 έργων, που περιλαμβάνονται στον τρέχοντα κατάλογο Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος της 5ης Ένωσης (5η λίστα PCI). Μόλις εφαρμοστούν, όλα τα κράτη - μέλη θα έχουν πρόσβαση σε τουλάχιστον τρεις πηγές αερίου ή στην παγκόσμια αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Μόνο το 2022 θα τεθούν ή τέθηκαν σε λειτουργία PCI αερίου με συνολική πρόσθετη ικανότητα μεταφοράς αερίου 20 bcm/έτος.

Σταδιακές αναπτύξεις

Ειδικά για τα έργα του τρέχοντος 5ου καταλόγου PCI, η Επιτροπή θα δημοσιεύσει μια νέα πρόσκληση υποβολής προτάσεων, με συνολικό εκτιμώμενο προϋπολογισμό περίπου 800 εκατ. ευρώ. Θα απαιτηθούν επενδύσεις υποδομής, που εκτιμώνται σε 10 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2030, για να επιτραπούν επαρκείς εισαγωγές LNG και φυσικού αερίου αγωγών. Τα ώριμα έργα για δίκτυα, αποθήκευση ή LNG, που βρίσκονται σε ένα κράτος - μέλος αλλά έχουν ευρωπαϊκή σημασία, μπορούν να συμπεριληφθούν στο κεφάλαιο RRF REPowerEU για χρήση χρηματοδότησης RRF.

Οι τερματικοί σταθμοί LNG στην Κύπρο (2 bcm/έτος) και στην Αλεξανδρούπολη - Ελλάδα (5 bcm/έτος) πρόκειται να λειτουργήσουν το 2023. Επιπλέον, αρκετά PCI αερίου αναμένεται να ολοκληρωθούν τα επόμενα χρόνια, τα οποία περιλαμβάνουν πολλά έργα αποθήκευσης στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (Ελλάδα, Ρουμανία, Βουλγαρία) καθώς και τον τερματικό σταθμό LNG στο Γκντανσκ της Πολωνίας (τουλάχιστον 6 bcm/έτος). Εξάλλου, η υποστήριξη της επέκτασης του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου στα 20 bcm ετησίως θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (Ελλάδα και Ιταλία στην αρχή) και τα Δυτικά Βαλκάνια.

Στο πετρέλαιο θα χρειαστούν πολύ περιορισμένες επενδύσεις, για να διασφαλιστεί η ασφάλεια του εφοδιασμού στα κράτη –μέλη, που εξαρτώνται σχεδόν πλήρως από το πετρέλαιο αγωγών από τη Ρωσία. Η συνολική αυτή επένδυση αναμένεται να είναι περίπου 1.5 - 2 δισ. ευρώ.

Τέλος, απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις 29 δισεκατομμυρίων ευρώ στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο διανομής και μεταφοράς έως το 2030. Το σχέδιο REPowerEU προετοιμάζει το έδαφος για την επίτευξη τόσο του αυξημένου στόχου των 10 εκατομμυρίων τόνων εγχώριας παραγωγής ανανεώσιμων πηγών υδρογόνου όσο και του νέου στόχου των 10 εκατομμυρίων τόνων εισαγωγών υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030.

Καίρια ερωτήματα και

απαντήσεις από την Επιτροπή

Γιατί ανακοινώνουμε το REPowerEU τώρα;

Η απρόκλητη και αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει διαταράξει μαζικά το ενεργειακό σύστημα του πλανήτη. Έχει προκαλέσει δυσκολίες ως αποτέλεσμα των υψηλών τιμών της ενέργειας και έχει εντείνει τις ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια, φέρνοντας στο προσκήνιο την υπερβολική εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές αερίου, πετρελαίου και άνθρακα από τη Ρωσία. Τα υψηλά ποσά που καταβάλλονται από την Ευρώπη για τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα - σχεδόν 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως - βοηθούν τη Ρωσία να διατηρήσει τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

Πόσο γρήγορα μπορεί η Ευρώπη να τερματίσει την εξάρτησή της από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα;

Η ΕΕ μπορεί να καταργήσει σταδιακά την εξάρτησή της από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν από το τέλος της δεκαετίας και να επιτύχει σημαντική πρόοδο από φέτος. Κανένα όμως κράτος - μέλος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του αυτή την πρόκληση. Πραγματοποιώντας κοινές αξιολογήσεις και προγραμματισμό αναγκών, κοινές αγορές και μεγαλύτερο συντονισμό, το σχέδιο της Κομισιόν θα διασφαλίσει ότι η σταδιακή κατάργηση της εξάρτησής μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα είναι εφικτή και οικονομικά προσιτή για όλα τα κράτη - μέλη.

Όσον αφορά τον ρωσικό άνθρακα, η ΕΕ απαγόρευσε την εισαγωγή του ως μέρος της 5ης δέσμης κυρώσεων, που εγκρίθηκε στις 8 Απριλίου. Από τις 10 Αυγούστου 2022 η εξαίρεση για τις υφιστάμενες συμβάσεις θα λήξει, τερματίζοντας ουσιαστικά την εξάρτησή μας από αυτή την πηγή ενέργειας από τη Ρωσία.

Όσον αφορά το πετρέλαιο και τα προϊόντα πετρελαίου, οι περισσότερες εισαγωγές της ΕΕ από τη Ρωσία θα καταργηθούν σταδιακά έως το τέλος του τρέχοντος έτους, ως μέρος του καθεστώτος κυρώσεων για το πετρέλαιο που πρότεινε η Επιτροπή και τώρα συζητείται από τα κράτη - μέλη. Το REPowerEU στοχεύει να υποστηρίξει τα κράτη - μέλη που βρίσκονται σε πιο δύσκολη θέση και έχουν σήμερα πλήρη εξάρτηση.

Για το φυσικό αέριο, το σχέδιο REPowerEU θα εξαλείψει σταδιακά την εξάρτησή μας από τη Ρωσία πολύ πριν από το τέλος της δεκαετίας. Σχεδόν τα δύο τρίτα αυτής της μείωσης μπορούν να επιτευχθούν μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, με την εφαρμογή των μέτρων που παρουσιάστηκαν σήμερα.

Πώς θα υποστηρίξει το REPowerEU την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας;

Η επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες του REPowerEU. Το σχέδιο περιλαμβάνει πρόταση για αύξηση του στόχου για το 2030 όσον αφορά το μερίδιο των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας από 40% σε 45% σε τροποποίηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η πρόσθετη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα εκτοπίσει την κατανάλωση φυσικού αερίου σε πολλούς τομείς, από οικιστικά και εμπορικά κτίρια έως τη βιομηχανία και άλλους κλάδους που είναι δύσκολο να ηλεκτροδοτηθούν, μέσω της ηλιακής ενέργειας ή της παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου. Η δέσμη για την αδειοδότηση έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτελείται από μια στοχευμένη τροποποίηση σχετικής οδηγίας και την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τους πιθανούς κινδύνους για το περιβάλλον και προσδιορίζοντας περιοχές που είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για ΑΠΕ.                                                                                                              Η στρατηγική της ΕΕ για την ηλιακή ενέργεια παρέχει μια ολοκληρωμένη επισκόπηση των ευκαιριών και των προκλήσεων για τη δραστική επιτάχυνση της ανάπτυξης της ηλιακής ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ. Θέτει στόχο άνω των 320 GW νέας εγκατεστημένης ηλιακής φωτοβολταϊκής ισχύος έως το 2025, πάνω από το διπλάσιο σε σύγκριση με το σημερινό επίπεδο και σχεδόν 600 GW έως το 2030.

Ποιες πρωτοβουλίες περιλαμβάνει η όλη στρατηγική;

Η στρατηγική παρουσιάζει τρεις συγκεκριμένες πρωτοβουλίες:

• Μια Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία ηλιακής στέγης, που βασίζεται σε μια νομικά δεσμευτική υποχρέωση της ΕΕ για ηλιακές στέγες και για διασφάλιση της ταχείας εγκατάστασης ηλιακών συλλεκτών σε κτίρια.

• Μια μεγάλης κλίμακας εταιρική σχέση δεξιοτήτων της ΕΕ για την ανάπτυξη του απαραίτητου ειδικευμένου εργατικού δυναμικού για την παραγωγή, εγκατάσταση και συντήρηση αυτών των πάνελ.

• Μια Συμμαχία Ηλιακής Βιομηχανίας της ΕΕ για την υποστήριξη της βιομηχανίας της ΕΕ στην επέκταση της εγχώριας παραγωγής Φ/Β πάνελ.

Αυτές οι πρωτοβουλίες μπορούν να ενθαρρύνουν τους πολίτες να συμμετάσχουν στην ενεργειακή μετάβαση είτε ως μεμονωμένοι προμηθευτές είτε μέσω ενεργειακών κοινοτήτων για να παράγουν, να καταναλώνουν και να πωλούν ή να μοιράζονται ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Όσον αφορά τις αντλίες θερμότητας, η ΕΕ στοχεύει να διπλασιάσει τον τρέχοντα ρυθμό ανάπτυξης, με αποτέλεσμα σωρευτικά 10 εκατομμύρια μονάδες τα επόμενα πέντε χρόνια. Τα κράτη - μέλη μπορούν να επιταχύνουν την οικονομικά αποδοτική ανάπτυξη και ενσωμάτωση αντλιών θερμότητας μεγάλης κλίμακας, γεωθερμικής και ηλιακής θερμικής ενέργειας, αναπτύσσοντας και εκσυγχρονίζοντας συστήματα τηλεθέρμανσης. Αυτά θα μπορούν να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα στην ατομική θέρμανση και την καθαρή κοινόχρηστη θέρμανση με αξιοποίηση της βιομηχανικής θερμότητας όποτε είναι διαθέσιμη. Αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται από ταχεία αύξηση της παραγωγής αντλιών θερμότητας, μεταξύ άλλων μέσω της διευκόλυνσης της πρόσβασης στη χρηματοδότηση.

Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει πρόσθετους πόρους για τα κράτη - μέλη, προκειμένου να συμπεριλάβουν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για τη στήριξη της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (RRPs), ως μέρος ενός ειδικού κεφαλαίου REPowerEU.

Πώς θα υποστηρίξει το REPowerEU την εξοικονόμηση ενέργειας;

Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι ο φθηνότερος, ασφαλέστερος και καθαρότερος τρόπος για να ελαττώσουμε την εξάρτησή μας από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και να μειώσουμε τους υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας των νοικοκυριών και των εταιρειών. Τα κράτη - μέλη θα πρέπει να κάνουν πλήρη χρήση υποστηρικτικών μέτρων, όπως μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ για συστήματα θέρμανσης υψηλής απόδοσης και μόνωση κτιρίων, και να λάβουν κι άλλα μέτρα τιμολόγησης ενέργειας, που ενθαρρύνουν τη μετάβαση σε αντλίες θερμότητας και την αγορά πιο αποδοτικών συσκευών. Η εφαρμογή του πακέτου Fit for 55 θα μειώσει τη συνολική ευρωπαϊκή κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 30% (που ισοδυναμεί με 100 bcm) έως το 2030. Περισσότερο από το ένα τρίτο αυτής θα προέλθει από την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση που προτείνεται στην Οδηγία Ενεργειακής Απόδοσης (EED). Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει πρόσθετα κονδύλια για τα κράτη – μέλη, ώστε να συμπεριλάβουν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια και τη βιομηχανία στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ως μέρος ενός ειδικού κεφαλαίου REPowerEU.