Ο έλεγχος των άμεσων ξένων επενδύσεων και η εικόνα τους σε Κύπρο και Ε.Ε.

Την ώρα που η Κύπρος δεν έχει ακόμη προχωρήσει με τη θέσπιση εθνικού μηχανισμού ελέγχου άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), όπως συστήνει η Ε.Ε. και δη ο σχετικός Κανονισμός του 2020 (EU FDI screening), ενδιαφέροντα στοιχεία αναφορικά με την εφαρμογή του Κανονισμού από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, όπως και την εικόνα των ΑΞΕ στην Ε.Ε., προκύπτουν, από την δεύτερη ετήσια έκθεση της Κομισιόν σχετικά με τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ένωση.

Την ίδια ώρα, την εικόνα των ΑΞΕ στην Κύπρο το 2021 αποτυπώνει έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας.

Διαβάστε εδώ: EU FDI screening: Αυτό είναι το πλαίσιο της Κύπρου για τον έλεγχο άμεσων ξένων επενδύσεων

Διαβάστε εδώ: Έμεινε πίσω και τρέχει για τον μηχανισμό ελέγχου άμεσων ξένων επενδύσεων η Κύπρος

Οι ΑΞΕ στην Ε.Ε. το 2021

Η έκθεση της Κομισιόν, καλύπτει το 2021, έτος κατά το οποίο, οι παγκόσμιες άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) ανέκαμψαν από την επιβράδυνση που προκλήθηκε από την πανδημία της νόσου COVID-19 το 2020.

Σύμφωνα με την έκθεση, η Ε.Ε. συνέβαλε στην παγκόσμια ανάκαμψη του 2021 με 117 δισ. ευρώ εισερχόμενων ΑΞΕ, 8% εκείνων του παγκόσμιου επιπέδου (ήταν 27 % το 2019), ποσό που αντιπροσωπεύει μείωση κατά 31 % σε σχέση με τα επίπεδα του 2020 και μείωση κατά 68 % σε σύγκριση με το 2019. Το αποτέλεσμα της Ε.Ε. οφειλόταν στη μείωση των εισερχόμενων ΑΞΕ στην Ιρλανδία, τη Γερμανία και το Λουξεμβούργο και στις αποεπενδύσεις στις Κάτω Χώρες.

Διαβάστε ακόμα:
Λιανεμπόριο: Στα χαρτιά η στρατηγική απασχόλησης, ανεκμετάλλευτες χιλιάδες θέσεις εργασίας

«Φωτιές» στην εστίαση και στη ψυχαγωγία, πνέει μένεα ο Λεβέντης

Ο αριθμός των συναλλαγών ανά χώρα-στόχο της Ε.Ε. παρουσίασε εκτεταμένη ανάκαμψη του αριθμού των εξωτερικών συναλλαγών το 2021 σε σύγκριση με το 2020.

Η Γερμανία, με μερίδιο 16,4 % όλων των εξαγορών από ξένους επενδυτές, ήταν ο κορυφαίος προορισμός το 2021 και σημείωσε αύξηση κατά 20% στον αριθμό των συναλλαγών σε σχέση με το 2020. Ακολουθούσαν η Ισπανία, η Γαλλία και οι Κάτω Χώρες με ποσοστό εξωτερικών συναλλαγών 13,8 %, 10,7 % και 10,5 %, αντίστοιχα, και διψήφια ετήσια ποσοστά αύξησης σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Η εξέταση των τομέων στους οποίους στοχεύουν οι ξένοι επενδυτές καταδεικνύει ότι οι ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών) και η μεταποίηση αποτελούν κινητήρια δύναμη για την ανάκαμψη των εξωτερικών συναλλαγών στην Ε.Ε.

Οι ΤΠΕ κατείχαν την πρώτη θέση στις εξαγορές και τη δεύτερη στις επενδύσεις σε αναξιοποίητες ζώνες (μετά το λιανικό εμπόριο), αντιπροσωπεύοντας το 30 % των νέων εξαγορών και το 15,4 % των νέων επενδύσεων σε αναξιοποίητες ζώνες το 2021, και σημείωσαν αύξηση κατά 34 % και 15 %, αντίστοιχα, σε σύγκριση με το 2020.

Η μεταποίηση, αντιπροσωπεύοντας συνολικά το 25,9 % των ξένων εξαγορών και το 12% των ξένων επενδύσεων σε αναξιοποίητες ζώνες, κατείχαν τη δεύτερη θέση και σημείωσαν το 2021 αύξηση κατά 38 % και 12 %, αντίστοιχα, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Οι ΑΞΕ στην Κύπρο το 2021

Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, μια σαφή εικόνα για το 2021 δίνει έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου.

Σε ένα γενικό πλαίσιο η έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας καταγράφει ότι οι καθαρές συναλλαγές ΑΞΕ παρέμειναν αρνητικές για έκτη συνεχή χρονιά το 2021, με τις αποδόσεις των εξερχόμενων και εισερχόμενων ΑΞΕ να σημειώνουν ωστόσο αύξηση κατά το 2021.

Το απόθεμα ΑΞΕ που επενδύεται από και προς την Κύπρο, κυρίως προέρχεται από/ κατευθύνεται προς την Ευρώπη, με το μεγαλύτερο μέρος των ΑΞΕ που επενδύθηκαν στην/από την Κύπρο να αφορούσε τον τριτογενή τομέα και, πιο συγκεκριμένα, τις «χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες».

Η καθαρή θέση ΑΞΕ, κατατάσσοντας τις SPEs ως μη κατοίκους, παρουσίασε μικρή μείωση το 2021, παραμένοντας έτσι σε αρνητικό επίπεδο (δηλ. το προσαρμοσμένο απόθεμα των εισερχόμενων ΑΞΕ υπερέβηκε το προσαρμοσμένο απόθεμα των εξερχόμενων ΑΞΕ).

Άλλαξαν οι θέσεις

Η θέση των ΑΞΕ κατά το 2021 παρουσιάζει μία εντελώς διαφορετική εικόνα από ότι την αμέσως προηγούμενη χρονιά. Συγκεκριμένα, η καθαρή θέση ΑΞΕ το 2021 ανήλθε σε -€8.280,1 εκατ., έναντι -€1.881,6 εκατ. το 2020. Αυτό οφείλεται, όπως εξηγεί η Κεντρική Τράπεζα, στο γεγονός ότι οι εξερχόμενες ΑΞΕ μειώθηκαν περισσότερο από τις εισερχόμενες ΑΞΕ.

Πιο αναλυτικά, το απόθεμα των εξερχόμενων ΑΞΕ έφθασε τα €366.978,8 εκατ. το 2021, έναντι €398.151,1 εκατ. το 2020. Η εν λόγω μείωση αποδίδεται στη μείωση των μετοχικών τίτλων ενώ τα χρεωστικά μέσα κατέγραψαν μικρή αύξηση.

Η πλειοψηφία των αποθεμάτων των εξερχόμενων ΑΞΕ το 2021, αποτελείτο από μετοχικούς τίτλους (88%) και, σε μικρότερο βαθμό, χρεωστικά μέσα (12%). Η σύνθεση των εξερχόμενων ΑΞΕ δεν παρουσιάζει ουσιαστικές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου, με τους μετοχικούς τίτλους να παραμένουν πάντοτε πάνω από 88%.

Το απόθεμα των εισερχόμενων ΑΞΕ ανήλθε σε €375.258,9 εκατ. το 2021, έναντι €400.032,7 εκατ. το 2020. Αυτή η εξέλιξη οφείλεται κυρίως στη μείωση των μετοχικών τίτλων και, σε μικρότερο βαθμό, στη μείωση που καταγράφηκε στα χρεωστικά μέσα. Όσον αφορά τη σύνθεση των εισερχόμενων ΑΞΕ το 2021, αυτή αποτελείτο από 84% μετοχικούς τίτλους και 16% χρεωστικά μέσα. Όπως και στην περίπτωση των εξερχόμενων ΑΞΕ, η σύνθεση των εισερχόμενων επενδύσεων δεν παρουσιάζει ουσιαστικές μεταβολές με την πάροδο του χρόνου, με το μερίδιο των μετοχικών τίτλων στο απόθεμα των εισερχόμενων ΑΞΕ να κυμαίνεται μεταξύ 78% - 86%.

Οι καθαρές συναλλαγές ΑΞΕ το 2021 παρέμειναν αρνητικές. Συγκεκριμένα, οι καθαρές συναλλαγές ΑΞΕ το 2021 καταγράφηκαν στα -€4.369,1 εκατ., καθώς το επίπεδο των εξερχόμενων συναλλαγών ΑΞΕ που ήταν αρνητικό υπερέβηκε το επίπεδο των εισερχόμενων συναλλαγών ΑΞΕ που ήταν επίσης αρνητικό.

Όσον αφορά τις εξερχόμενες συναλλαγές ΑΞΕ για το 2021, αυτές ανήλθαν σε -€34.590,3 εκατ., εκ των οποίων, -€38.130,2 εκατ. ήταν άλλοι μετοχικοί τίτλοι εκτός από επανεπενδυθέντα κέρδη. Από την άλλη, το σύνολο των συναλλαγών σε χρεωστικά μέσα και σε επανεπενδυθέντα κέρδη ήταν και τα δύο θετικά και μετρίασαν την προαναφερθείσα μείωση.

Οι εισερχόμενες συναλλαγές ΑΞΕ, κατά το 2021, ανήλθαν σε -€30.221,1 εκατ., εκ των οποίων, -€26.083,5 εκατ. προήλθαν από μετοχικούς τίτλους εκτός από επανεπενδυθέντα κέρδη και -€10.940,1 από συναλλαγές σε χρεωστικά μέσα. Σε αντίθεση με τις άλλες συνιστώσες, τα επανεπενδυθέντα κέρδη ήταν θετικά και έφτασαν σε €6.802,4.

Ανάλυση κατά γεωγραφική περιοχή

Σύμφωνα με την έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας, το απόθεμα των εισερχόμενων και εξερχόμενων ΑΞΕ στην Κύπρο, είναι διασκορπισμένο σε όλες τις ηπείρους, με την Ευρώπη να είναι ο κυρίαρχος εταίρος.

Τα αποθέματα εξερχόμενων ΑΞΕ με προορισμό την Ευρώπη ανήλθαν σε €232.632,4 το 2021, έναντι €219.923,8 εκατ. το 2020. Η δεύτερη πιο σημαντική σε αξία ήπειρος ήταν η Αμερική, με την αξία της εξερχόμενης επένδυσης να ανέρχεται στα €72.498,9 εκατ., μειωμένα από το αντίστοιχο ποσό των €116.358,0 εκατ., το 2020.

Αξίζει να σημειωθεί ότι για το 2021, ένα ποσό ύψους €49.295,0 εκατ. αναφέρεται σε μη κατανεμημένα στοιχεία (δηλαδή στοιχεία που δεν μπορούν να κατανεμηθούν γεωγραφικά). Όσον αφορά τη ζώνη του ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση (εξ. Ηνωμένου Βασιλείου), το μερίδιο των ΑΞΕ που προορίζονταν προς τις εν λόγω ομάδες χωρών το 2021, ανήλθε σε 12,4% και 14,0%, αντίστοιχα.

Αναφορικά με τις εισερχόμενες ΑΞΕ, αυτές διοχετεύονται κυρίως από την Ευρώπη και, σε πολύ μικρότερο βαθμό, από την Αμερική. Πιο συγκεκριμένα, το απόθεμα εισροών ΑΞΕ από την Ευρώπη έφθασε τα €299.384,2 εκατ. το 2021, μειωμένο σε σχέση με τα €322.986,8 εκατ. το 2020 (Πίνακας 1). Το εισερχόμενο απόθεμα ΑΞΕ από την Αμερική (τη δεύτερη πιο σημαντική ήπειρο όσον αφορά τις εισερχόμενες ΑΞΕ) καταγράφηκε στα €38.041,1 εκατ., καταγράφοντας έτσι μείωση της τάξης των €613,5 εκατ. το 2020. Το μη κατανεμημένο ποσό καταγράφηκε στα €21.697,2 εκατ..

Πιο κάτω ακολουθεί πίνακας με τα αποθέματα ΑΞΕ ανά χώρα:

Το απόθεμα των εξερχόμενων ΑΞΕ της Κύπρου το 2021 ήταν διασκορπισμένο τουλάχιστον σε 137 χώρες, ενώ τα αποθέματα εισερχόμενων ΑΞΕ διοχετεύθηκαν στην Κύπρο από τουλάχιστον 162 χώρες. Από αυτές, οι 125 είναι κοινές και για το εξερχόμενο και για το εισερχόμενο απόθεμα ΑΞΕ.

Κατά οικονομική δραστηριότητα

Το μεγαλύτερο μέρος των εισερχόμενων αποθεμάτων ΑΞΕ της Κύπρου διοχετεύτηκε στον τριτογενή τομέα (δηλ. υπηρεσίες). Συγκεκριμένα, τα αποθέματα των εισερχόμενων ΑΞΕ που διοχετεύθηκαν στον τριτογενή τομέα το 2021 ανήλθαν σε €372.813,1 εκατ., μειωμένα έναντι €397.644,8 εκατ., το 2020.

Οι πλείστες από τις επενδύσεις στον τριτογενή τομέα αφορούν τις χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες. Αυτό αντικατοπτρίζει την εξειδίκευση της Κύπρου στην παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Όσον αφορά τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, οι συνολικές επενδύσεις ανήλθαν σε €2.445.8 εκατ. το 2021, έναντι €2.387,9 εκατ. το 2020.

Οι δραστηριότητες ελέγχου στην Ε.Ε. από τα κράτη-μέλη

Σε ό,τι αφορά τις δραστηριότητες ελέγχου των ΑΞΕ, στην Κύπρο δεν έχει θεσπιστεί μέχρι στιγμής εθνικός μηχανισμός ελέγχου.

Στην υπόλοιπη Ε.Ε., όπως προκύπτει από τα στοιχεία που παρείχαν στην Κομισιόν τα κράτη μέλη σχετικά με υποθέσεις που ελέγχθηκαν βάσει της δικής τους νομοθεσίας και των δικών τους μηχανισμών ελέγχου κατά τη διάρκεια του 2021, παρατηρείται μια εμφανής τάση προς επίσημο έλεγχο περισσότερων υποθέσεων, αφού από 1 563 αιτήσεις αδειοδότησης και αυτεπάγγελτες υποθέσεις, περίπου το 29 % των υποθέσεων υποβλήθηκαν σε επίσημο έλεγχο.

Από τις υποθέσεις που εξετάστηκαν επίσημα το 2021 και για τις οποίες τα κράτη μέλη ανέφεραν απόφαση οι περισσότερες (73 %) εγκρίθηκαν χωρίς όρους, γεγονός που σημαίνει ότι η συναλλαγή εγκρίθηκε χωρίς να απαιτείται να προβεί ο επενδυτής σε πρόσθετες ενέργειες. Ωστόσο, το 23 % των αποφάσεων αφορούσε έγκριση με όρους ή μέτρα μετριασμού.

Στις εν λόγω υποθέσεις οι εθνικές αρχές ελέγχου διαπραγματεύθηκαν ορισμένες ενέργειες, διαβεβαιώσεις και δεσμεύσεις από πλευράς των επενδυτών πριν εγκρίνουν τις σχεδιασθείσες άμεσες ξένες επενδύσεις.

Αξίζει να σημειωθεί πως οι εθνικές αρχές απέκλεισαν τελικά συναλλαγές μόνο στο 1% όλων των υποθέσεων που αποφασίστηκαν, ενώ για ένα επιπλέον ποσοστό 3 % η συναλλαγή αποσύρθηκε από τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Το γεγονός ότι μόνο το 1 % των συναλλαγών αποκλείστηκε από τα κράτη μέλη (σε σύγκριση με ελαφρώς μεγαλύτερο ποσοστό στο παρελθόν, ήταν 2 % στην πρώτη έκθεση), επιβεβαιώνει-σύμφωνα με την έκθεση- ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει ανοικτή στις άμεσες ξένες επενδύσεις και ότι τα κράτη μέλη αρνούνται μόνο υποθέσεις που εγκυμονούν πολύ σοβαρές απειλές για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη.

Οι 414 κοινοποιήσεις

Ο Κανονισμός για τον έλεγχο των ΑΞΕ θεσπίζει μηχανισμό συνεργασίας για τον έλεγχο των ΑΞΕ μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών της Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό, το 2021, 13 κράτη μέλη υπέβαλαν συνολικά 414 κοινοποιήσεις, με πέντε κράτη μέλη και συγκεκριμένα την Αυστρία, τη Γαλλία, την Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία, να ήταν υπεύθυνα για ποσοστό μεγαλύτερο από το 85 % των εν λόγω κοινοποιήσεων.

Οι κοινοποιηθείσες συναλλαγές ποικίλαν σημαντικά όσον αφορά τους τομείς του επενδυτικού στόχου, την προέλευση του τελικού επενδυτή και την αξία της συναλλαγής.

Οι πέντε τομείς με τον μεγαλύτερο αριθμό συναλλαγών ήταν οι ΤΠΕ, η μεταποίηση, οι χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, το χονδρικό και λιανικό εμπόριο και οι κατασκευές.

Όσον αφορά την προέλευση του τελικού επενδυτή, στις 414 υποθέσεις που κοινοποιήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2021, οι πέντε κύριες χώρες προέλευσης ήταν οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Κίνα, οι Νήσοι Κέιμαν και ο Καναδάς. Η Ρωσία αντιπροσώπευε λιγότερο από το 1,5 % των υποθέσεων και η Λευκορωσία το 0,2 %.

Από το σύνολο των υποθέσεων που κοινοποιήθηκαν το 2021, το 28 % (σε σύγκριση με το 29 % στην πρώτη έκθεση) αποτελούσαν συναλλαγές ΑΞΕ πολλαπλών δικαιοδοσιών, επειδή αφορούσαν (και κοινοποιήθηκαν από) διάφορα κράτη μέλη.

Οι κύριοι τομείς που αποτέλεσαν αντικείμενο τέτοιων κοινοποιήσεων ήταν οι ΤΠΕ, η μεταποίηση, το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, καθώς και οι χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες.

Οι γνώμες που διατυπώθηκαν από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφορούσαν λιγότερο από το 3 % του συνόλου των υποθέσεων που κοινοποιήθηκαν, μιας και διατυπώνονται μόνο όταν και εφόσον το απαιτούν οι περιστάσεις μιας υπόθεσης, ειδικότερα δε το προφίλ κινδύνου που παρουσιάζει ο επενδυτής και η κρισιμότητα του επενδυτικού στόχου. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι όσον αφορά τη δυνατότητα της Επιτροπής να διατυπώνει γνώμες, αυτές παραμένουν εμπιστευτικές και συνεπώς δεν δημοσιεύονται.

Όταν διατυπώνονται, τα τυχόν συνιστώμενα μέτρα μετριασμού είναι αναλογικά και ειδικά για τους κινδύνους και την κρισιμότητα που εντοπίστηκαν. Οι γνώμες της Επιτροπής μπορεί επίσης να συνίστανται στην ανταλλαγή σχετικών πληροφοριών με το κράτος μέλος που διενεργεί τον έλεγχο και ενδέχεται επίσης να προτείνουν πιθανά μέτρα μετριασμού για την αντιμετώπιση των εντοπισθέντων κινδύνων.

Εν τέλει, ωστόσο, εναπόκειται στο κράτος μέλος στο οποίο πραγματοποιείται η επένδυση να αποφασίσει σχετικά με τη συναλλαγή, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη κάθε γνώμη της Επιτροπής.